XX. mendeko Euskararen Corpus estatistikoa
Testuingurua
Aste honetan hasiko dira dolareak zik-zak sagarra pats egiten, muztio eta zumu-jarioDONOSTIA. Sasoiko euskaldunak sagasti asko ezagutu zuen bere haurtzaroan.
Baserriko umeak bazekien sagardoa nola egiten zen, urte guztirako aina kaxkarrenean ere egiten bait zen.
Orain sagardotegietan bakarrik egiten da.
Eta daudenak, berriz, 60ren bat guztira, Donostia inguruan daude pilaturik.
Aldatzen ari diren sagasti berriak ere beroientzat aldatzen dira.
60.000 inguru landare sartu bait dira urteotan, Gipuzkoako Diputazioaren muntegietatik.
Sagarra eta sagardoa Euskal Herrikoak bakarrik zirela sinestera iritsi ginen.
Munduan, beste inon, honelako alerik eta zumurik ez ote zen uste genuen.
Hainbeste sagarrondo eta sagastik ezezik hainbeste deitura eta toki-izenek ere horixe adierazten ziguten: Sagasti, Sagastiberri, Sagastizabal, Sagastume, Sagarna, Sagardia, Sagarminaga, Sagardui, Sagarzazu, Olasagasti, Tolare, Tolaretxipi, Upategi eta abar.
Aspaldikoak dira Euskal Herrian sagarra eta sagardoa.
Baina ez dira hemen bakarrik izan, erromatarrek ere edaten bait zuten orain 2.000 urte.
Gaurregun, berriz, Europako edozein lekutan egiten da hemen baino sagardo gehiago, edozein motatakoa, hasi batere alkoholik ez duenetik eta txanpanatua eta Calvados bezalako patarra bitarteraino.
Saldu ere, kristalezkoetan eta plastikozkoetan, botila haundietan eta txikietan saltzen dute.
Baita garagardoa bezala tabernan kanilatik saltzeko ontzietan ere.
Hemen ere egin ohi da sagardo txanpanaturik eta
Hemen, ordea, upelean irakindako sagardoa saltzen eta edaten da batez ere, beste lekuetan ez bezala.
Sagardo berezia, beste lurraldekoetatik desberdina egiten da, gainera, bizia, lehorra, latza.
Ez da sagardo motelik maite hemen.
Ezta nolanahikorik ere.
Joan ziren betirako, zizarra eta pitarra ezezik barrika gustoko sagardo erdi ozpindu haiek ere.
Sagardoa sagarraren zumutik sortzen denez, sagarrak zerikusi haundia du.
Sagar zikin eta ustelez ezin da sagardo onik egin.
Besteak beste, hiru kontrario dituzte sagardogileek.
Batetik gero eta gehiago oliotzen zaie sagardoa, azken urteotan.
Azkenik,
Badira, noski, upelean sortzen diren gaitzak, azidoak eta mineralak ere.
Zikin batzuk, muztio lodiarekin batera sartu dira galbahe-saretik barrena.
Upelean izaten dituen bi irakinaldietan, batzuk aparrarekin edo bitsarekin batera kanporatzen ditu, beste batzuk upelaren hondora biltzen.
Lehenengo irakina, laburra eta zaratatsua da, upeleratu eta ordu batzuetara edo egun batzuetara hasten dena, eguraldi beroa bada azkar eta hotza bada bospasei egunetara, eta gehienez ere hiru astez luza daitekeena.
Bigarren irakinaldia, luzeagoa, bareagoa eta arreta haundiagoz zaindu beharrekoa da.
Muztioaren hirutatik bat alkohol lehen irakinaldian bihurtu zenez, oraingoan %66ra iritsi behar bait du, poliki-poliki.
Zenbait bakteria upelaren barruan ere sor daiteke, ordea, behar bezala garbitu ez bada, herdoildutako iltzerik edo haizea hartzeko zirrikurik badu.
Horregatik hasi da zenbait sagardogile aluminiozko upelak erabiltzen, noski.
Baita txotxeko garaian denetik probatzera ez ematen ere.
Europako zenbait herrialderekin elkarturik, Euskadin ez da sagardo asko egiten, 7.000.000 litro inguru, beharbada, kontu garbirik jakiterik ez dagoenez.
Litro asko ez badira ere, kanpotik ekarri behar da sagarrik gehiena, urterik emankorrenean ere.
Aurten milioi bat kilo inguru osatuko omen da bertan, kiloa 30 pezeta inguruan, nahiz eta sagar-urtea izan, maiatzeko hotzek hondatu bait zuten lorea.
Falta den sagarra dolareratzeko Normandian dauzka hartuak bi milioi kilo, bakoitza 26 pezetan, Sagardogileen Elkarteak.
Beste bizpahiru milioi kilo, berriz, Asturias, kiloa 40 pezeta inguruan eta Galizia aldetik, 25 pezeta inguruan ekarriko dituzte.
Urteetan sagasti berririk aldatu ez delako gertatzen da hau.
Hutsune horretaz oharturik hasi dira sagarrondoak aldatzen, han eta hemen, Gipuzkoako Diputazioaren muntegietatik eta dirulaguntzaz.
60.000 inguru landare aldatuak dira azken urteotan.
Subentzioa jasotzeko gutxienez 80 sagarrondo aldatu behar dira, bost motatakoak, lur egokian eta behar den tartearekin.
Behar diren baldintza guztiak betetzen badira, sagarrondoak ordaintzen bota duen diru guztia itzultzen dio Diputazioak baserritarrari.
Jakina, aldatzea ez da aski, urtebetera inausi eta bost urtetan jorratu egin behar da landarearen ingurua, eta Diputazioaren analisien arabera ongarritu lurra.
Dena prest dago sagardo berria egiteko: dolareak oliotuak eta upelak eta upategiak garbiturik, bost milioi kilo inguru estutzeko eta sei-zazpi milioi litroz betetzeko.
Beharrezkoena falta da: sagarra.
Kanpotik ekarri beharko bait da gehiena.
Aste honetan hasiko dira dolareak, zik-zak, sagarra estutzen.